Trâu nằm trong bộ linh vật 12 con giáp
Con Trâu là một biểu tượng cho một năm. Trong 12 địa chi (thập nhị chi), trâu mang pháp danh là Sửu. Trâu đứng hàng thứ hai sau Tý và đứng trước 10 con vật khác. Về tính âm dương, 12 con vật được chia xếp thành hai cực âm và dương đứng đan xen nhau, trong đó con trâu (Sửu) thuộc âm.

Trâu trong thiên văn
Người phương Đông đã tìm thấy và đặt tên cho bốn chòm sao, gồm 28 ngôi sao chính gọi là nhị thập bát tú. Trong đó có sao Ngưu thuộc chòm sao Huyền Vũ nằm ở phương Bắc, ứng với hành thuỷ, thuộc về mùa Đông. Theo quan niệm của người phương Đông thì sao Ngưu, sao Đẩu là những ngôi sao sáng và thường được gắn cho những người có trí tuệ trác việt.

Con Trâu trong văn hóa đời sống
Con trâu cũng đóng một vai trò quan trọng trong đời sống con người trên nhiều phương diện văn học, hội họa, ca dao, tục ngữ, phong tục… Người ta quan niệm trâu là linh vật, là biểu tượng cho cầu nối giữa trời và đất, người và tiên để cho thần tiên ban phước lành. Cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhân gian an bình. Trâu còn được coi là tượng trưng cho sự tốt lành. Ai mơ trâu vàng đến nhà là điềm phú quý, cưỡi trâu về làng là có hỉ sự, trâu sinh nghé là tâm thành ý nguyện.

Hình tượng con Trâu trong văn hóa, tri thức và lịch sử người Việt
Hình tượng Trâu gắn liền với nền văn minh lúa nước Việt Nam và cả Đông Nam Á. Hình ảnh con Trâu kéo cày trên ruộng đồng trồng lúa. Hay con trâu đứng nằm gặm nhai cỏ trên bãi cỏ, cùng đầm mình trong vũng ao hồ nước là hình ảnh quen thuộc, gợi lên cảm giác thi vị thanh bình vùng miền quê Việt Nam. Con trâu là hình ảnh của bản chất hiền lành, cần cù của con người Việt. Là biểu tượng cho sức khỏe lực điền. Trong tri thức về loài vật của người Việt thì tri thức về con trâu là có sớm nhất và đầy đủ nhất. Hình ảnh con trâu được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống tinh thần từ hàng ngàn năm qua.

Hình ảnh con trâu được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống tinh thần từ hàng ngàn năm qua
Thời nhà Lý – nhà Trần, với chính sách trọng nông, khuyến nông. Nhà nước phong kiến rất quan tâm tới việc bảo vệ nguồn sức kéo. Năm 1123, vua Lý Nhân Tông xuống chiếu nhắc nhở: Trâu là con vật quan trọng cho việc cày cấy, lợi cho người. Từ nay cấm không được giết trâu ăn thịt. Ai làm trái thì trị tội theo pháp luật. Vào đầu xuân, theo lệ, vua thân chinh làm lễ tế Thần nông và cày ruộng Tịch điền, trâu cày ruộng tịch điền phải là trâu đực.

Con trâu vô cùng quan trọng trong thời Lý Trần
Nhiều đình chùa đã chạm khắc và tạc tượng trâu, đó là tượng trâu bằng đá ở chùa Kim Ngưu (Bắc Ninh). Thời nhà Lý, chùa Phật Tích được xây dựng năm 1057 có cặp tượng trâu to bằng trâu thật, tạc trên đài sen ở sân chùa khá sống động. Con trâu luôn gắn với đời sống của người nông dân Bắc Giang. Thành ngữ con trâu là đầu cơ nghiệp nói lên vị trí vai trò quan trọng của con trâu đối với nhà nông.

“Con trâu là đầu cơ nghiệp” – Có trâu là có cả cơ nghiệp
Trâu là biểu tượng cho hình ảnh cần cù, chăm chỉ và khoẻ mạnh. Chúng cho sức kéo cày nặng nhọc. Trong tranh của Đông Hồ còn ghi nhận hình ảnh con trâu đi sát với sinh hoạt làng quê. Có những chú bé mục đồng tóc để tóc chỏm thổi tiêu trên lưng trâu giữa những cánh đồng lúa chín vàng. Hay bên những lũy tre xanh có những con trâu được nghỉ ngơi nhai cỏ sau những giờ làm lụng vất vả. Con trâu mang một nét văn hóa đồng quê bình dị, hay trong thôn xóm mộc mạc.

Một số câu cao dao, tục ngữ với hình tượng con Trâu trong văn hóa người Việt
–Con trâu là đầu cơ nghiệp. Câu này nói lên con trâu rất quan trọng với người nông dân Việt Nam.

-Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà/ Trong ba việc ấy ắt là khó thay. Tậu trâu vẫn là công việc đầu tiên, quan trọng bậc nhất của con người, nó nhấn mạnh cho câu con trâu là đầu cơ nghiệp.

-Trâu ơi ta bảo trâu này

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta

Cấy cày vốn việc nông gia

Ta đâu trâu đấy ai mà quản công

Bao giờ cho lúa trổ (đơm) bông

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

tượng trâu và một số câu ca dao tục ngữ

Người nông dân còn coi trâu như một người bạn, người bạn thân thiết. Hình ảnh con trâu cũng là hình ảnh của người nông dân Việt Nam: cần cù, chịu thương chịu khó, dầm mưa dãi nắng.

-Ruộng sâu, trâu nái: Nói lên sự sung túc, thành công của nhà nông…